جنگ و نزاع زیان‌بخش است

گلهای راهنمایی جلد دوم راه محبت و وحدت
سقراط برای اطاعت از قانون، جام زهر شوکران را گرفته سر کشید. (نقاشی از داوید)

هرگونه نزاع و جنگ مضر و هرگونه آشوب به معنی بر هم زدن نظم و ترتیب هر کاری است. یک میز مرتب و منظم که برای غذا خوردن چیده شده اگر آن را با تندی و خشونت و نادانی بر هم زنند در حکم آشوب آن میز است. ایجاد اختلال و بی‌نظمی در جامعه نیز آشوب نام دارد. هر جامعه دارای نظم و سازمان و تشکیلاتی است و خداوند متعال همان طور که در میکروب‌ها نظم آفریده و در بدن انسان ترتیبات منظم خلق فرموده و کرات آسمانی را نظم عظیم و بزرگ داده جامعه را نیز به وسیلۀ مقرراتی نظم بخشیده است. برای این که نظم جامعه حفظ شود افراد ناچارند از قانون اطاعت کنند. این که سقراط جام شوکران را که قضات برای او مقرر کرده بودند نوشید و از کمک دوستانش که می‌خواستند او را از زندان فراری دهند و از مرگ نجات بخشند صرف نظر کرد به خاطر رعایت قانون بود. او می‌گفت اگر من قانون را بشکنم قدرت آن در جامعه ضعیف می‌شود و چون قدرت قانون ضعیف گردید جامعه دچار آشوب و هرج و مرج خواهد شد و لطمۀ آن به تمام افراد خواهد رسید و چون این گناه بزرگ از قانون‌شکنی من (من نوعی) آغاز می‌گردد پس من گناه‌کار و متخلف خواهم بود.

بله واقعاً چنین است. هر جامعه سازمانی دارد و دارای زمامدارانی است که بر طبق سنت هر جامعه به ترتیبی بر آن حکومت می‌کنند و نظم آن را تأمین می‌سازند. در یک حکومت دموکراسی یا مشروطه می‌توان از راه صحیح و درستی که در قانون معین شده در آرامش و نظم ملت دخالت نمود. اما آنارشی و هرج و مرج‌طلبی همیشه و در تمام ادوار و در منطق همۀ مردمان عاقل زیان‌بخش بوده زیرا از آشوب نتیجۀ صحیح و درست به دست نمی‌آید.