اثر تعلیم و تربیت
در یک مدرسه به عده‌ای از دانشجویان، تعلیمات متشابهی داده می‌شود و همه از کلاس‌های درس و مفاد درس و سایر آموزش‌ها استفاده می‌کنند و همه موظف به کوشش و سعی در این راه هستند و چون از نقشه تقدیر بی‌خبرند و نمی‌دانند آینده برای آن ها چه خواسته است، هر کدام در این راه جدیت مبذول می‌دارند؛ اما در نتیجه عمل می‌بینیم، همه به یک نحوه از تعلیمات برخوردار نمی‌شوند؛ مثلاًً از فارغ‌التحصیلان یک کلاس مهندسی چند نفر بسیار برجسته و شاخص و نامی خواهند شد در حالی که عدّه دیگر که شاید به همان اندازه زحمت کشیده‌اند، نصف آن مقدار برخوردار نبوده‌اند. علت این است که تقدیر آن عدّه اول این است که به آن نتیجه برسند، در حالی که عدّه دومی تقدیرشان چنان ایجاب نمی‌کرده است.
این است رابطه تعلیم و تربیت و کوشش با تقدیر و سرنوشت.