سرنوشت و تحرک جمعی
واضح است که خود آنها علل و موجباتی را که باعث یک تحول اساسی در زندگی اجتماعی آنها شده بود برای خویش تهیه ننمودند بلکه این سرنوشت بود که آنها را مبتلا به آن ساخت و لاجرم بایستی کیفر آن را ببیند.
در بین عوام مثلی است که می‌گویند «هروقت مورچه می‌خواهد از بین برود به او بال می‌دهند.» و این یک حقیقت طبیعی است که مورچه‌ها در آخر عمر دارای بال می‌شوند و در یک روز آفتابی، با این بال چه لذاتی می‌برند و چه کارهایی انجام می‌دهند، عمل جفت‌گیریشان در این روز صورت می‌گیرد ولی در پایان روز عمرشان تمام شده و جسد بی‌جانشان به گوشه‌ای می‌افتد.
همین‌طور پروانۀ کرم ابریشم، بعد از اینکه نوچه کرم از پیله بیرون آمد به شکل یک پروانۀ قشنگ می‌شود که شروع به پرواز و خودنمایی می‌کند. بعد نر و ماده با هم جفتگیری می‌کنند و چیزی نمی‌گذرد که ماده تخم می‌ریزد و وقتی تخم‌ها را تحویل داد تحول پیدا می‌کند.