کسی منکر علل نیست

اما می‌گویم هیچ کس منکر علل نیست و نگفته‌ام که چیزی بدون علت ظاهر می‌شود. مثلاً آندره موروا Andre Maurois در کتاب خود به نام چرا فرانسه شکست خورد؟ که بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم به چاپ رسید می‌گوید که فرانسوی‌ها به علت علاقه به زندگی آسان و روی نمودن به عیش و عشرت و توجه نداشتن به تعلیمات نظامی دچار شکست شدند. علمای تاریخ می‌گویند ملت رم به علت عیش و عشرت و عادت به آسانی و تنبلی و زندگی مرفه شکست خورد.

از این قبیل علل برای وقایع تاریخی ذکر می‌شود ولی فراموش می‌کنند که این امور هم که در دسترس ملتی قرار می‌گیرد مثل وضع و محیطی که در پیش پای یک انسان است معلول سرنوشت می‌باشد و خود آن ملت این وسائل را برای خویش فراهم نکرده چه اگر این کار به دست و میل اشخاص می‌بود، چون طبع بشر لذت‌جو است همۀ ملل می‌خواستند زندگی مرفه و آسوده برای خویش فراهم سازند.

• دیدگاه ها