دین زرتشت
درباره دین زرتشت در آثار نویسندگان یونان مانند هرودوت که او را پدر تاریخ می‌خوانند آثار جالبی باقی مانده و همچنین در انجیل جایی که درباره تولد حضرت مسیح صحبت کرده و می‌گویند ماژها یا ماجیس Mage-Magus دنبال ستاره بیت‌اللحم را گرفتند منظور از آن ها مجوس و پیروان زرتشت بوده و در قرآن مجید هم به آن ها اشاره شده است.
زرتشت پیامبر ایرانی احتمالا در قرن هفتم قبل از میلاد ظهور کرده است و محل ظهور ایشان کشور ایران بوده است. شاید در زمان اسارت یهود در بابل و مقارن این احوال در سواحل دریای خزر این فرزند ایرانی متولد گردید. به همین لحاظ در اوستا کوه البرز را به عنوان کوه مقدس نامیده است.
می‌توان او را در لباس سفیدی مجسم نمود که به زبان سانسکریت یا نزدیک به این زبان مردم را نصیحت و به سوی آهورامزدا می‌خواند.
به طوری که از کتب دینی زرتشت معلوم می‌شود وضع مردم آن زمان آشفته و دچار بیرحمی ها و خرافات و آلودگی ها بود و زرتشت خود را مأمور می‌دانست آن ها را هدایت کند.
شرح زندگانی که درباره او نوشته‌اند پاکی و صداقت و سادگی را نشان می‌دهد و می‌رساند که خود را مأمور رساندن یک پیام بسیار سنگین می‌دانست. عده زیادی از روحانیون زمان که او را مخالف می دیدند قصد آزار و شکنجه‌اش کردند و زحمات و رنج‌های بسیار از آن ها دید. هنگامی که سنش بیشتر شد مدت ده سال در جنگل ها و غارها عزلت گزید. بالاخره به کوه اسنواد که در اوستا به عنوان کوه دو رابطه مقدس خوانده شده اقامت کرد و همان طور که حضرت موسی از طور هدایت می‌کرد او قوم خویش را از آن جا هدایت نمود.
چمحور سخن زرتشت این بود «آشم و وهو واهیشتم آستی» (درستی بهترین چیزها است). برای ابلاغ پند خود به سراسر ایران سفر کرد ولی زمامداران گوش خود را بر سخن او می‌گرفتند و مردم او را از خویش طرد می‌نمودند. اما زرتشت مأیوس نشده و مدت ده سال به این سفر تبلیغی ادامه داد. البته در این مدت موفقیت های کم و بیشی حاصل نمود.
کتاب دینی زرتشت از شش قسمت ترکیب یافته است. 1- یسنا یا سرودهای مقدسی که مغ ها و روحانیون می‌خوانند. 2- گات ها که قدیمی ترین و مقدس ترین قسمت کتب دینی است و آن ها را گفته خود زرتشت یا وحی آهورامزدا می‌دانند. 3- ویسپرد مجموعه دعاها و مناجات ها. 4- یشت‌ها یا سرودها 5- وندیداد ـ تعلیمات اخلاقی و دستورات زندگی 6- خورده اوستا ـ دعاها.
گات ها در اصل به زبان قدیم پارسی معاصر زرتشت نوشته شده است. این کتاب امروز مقدس ترین و اصلی‌ترین کتب زرتشتیان بشمار می‌رود ولی باید دانست که گات های اصلی خیلی بیشتر و قطورتر از آن چه امروز به این نام است بوده است. گات های فعلی مجموعه هفده سرود یا خطابه است که ظاهراً زرتشت در مقابل مردمی که از دور و نزدیک اطرافش گرد می‌آمدند ایراد می‌نمود. بدیهی است که وصف خداوند و توحید و مشخصاتی که از باری تعالی در دین زرتشت شده بود نسبت به وضع زمان و ادیان سابق ترقی بسیار داشت. مسأله بقای روح با وضعی روشن در آن تعلیم داده شده بود و به موضوع اخلاق اهمیت خاص می‌داد. تعلیمات زرتشت افراد را به انزوا و عزلت و صومعه‌نشینی دعوت نمی‌کرد بلکه می‌گفت باید پاکی و درستی در سایۀ کوشش و رنج در دنیا به دست آید.
فرد بایستی جامعه را بسازد و اهورامزدا بشر را به عنوان اشرف مخلوقات آفریده است فرار از دنیا و غارنشینی خوب نیست و علامت ضعف است ولی فداکاری در راه اجتماع خوب است.
زرتشت به عمل اهمیت زیاد داده و نجات را در خدمت به جامعه دانسته است و کسی را که فقط در فکر نجات خویش است مشمول مراحم اهورامزدا نمی‌داند. نبایستی از لذات جهان چشم پوشید و بهره‌برداری از نوش ها و نیش های دنیا مؤمن را با جنبه‌های مختلف زندگی آشنا می‌کند. نباید تنها بشر را به‌دنیای دیگر متوجه کرد بلکه باید او را به مکارم این دنیا عادت داد. کشاورزی بهترین کارهای زمین شناخته شده که باعث خشنودی اهورامزدا و خشم شیطان است.
چهار محل در زمین در نظر آهورامزدا بسیار عزیز است 1- محل سوختن آتش 2- یک خانواده با اطفال با اجاق گرم و پررونق خانوادگی 3- جایی که غله و میوه فراوان به وجود می‌آید 4- زمینی که خوب آبیاری می‌شود. زرتشت پیروان خود را به‌کار و فرار از تنبلی فرامی‌خواند.
نکتۀ بارز دین زرتشت ثنویت است که در کتاب ما بیان گردیده. اما باید دانست وجود آن را زرتشت ابدی و مطلق عنوان نکرده بلکه مرحله‌ای از زندگی اهورامزدا می‌داند و بالاخره خدا را که توانا و قوی و متعال است فائق بر اهریمن و یگانه قدرت عالم وجود قلمداد می‌کند. (این امر را برای آینده پیش‌بینی می‌کرده است)
مبارزه یزدان و اهریمن را نه به‌وسیله شمشیر بلکه به‌وسیله گفتار و کردار نیک می‌داند. در قسمت نبرد هر فردی موظف به دفاع از میهن و مبارزه با دروغ (یعنی ملک مظهر گفتار ناراست) می‌باشد.
بنا بر پیش‌بینی زرتشت یک مرد خدائی در دوران آخر جهان متولد می‌شود که آخرین ضربه خود را به شیطان می‌زند و بالاترین پیروزی خوبی را بر بدی خواهد داشت. دیگر دنیای اهریمن تاریک نخواهد بود و در سراسر جهان نور درخشنده خواهد تابید. خودکشی گناه بزرگی است زیرا هیچ کس نباید بگذارد شعله شوق برای پیروزی نیکی در قلبش بمیرد و نباید سربازان اهورامزدا از بین بروند.
در نظر زرتشت خداوند متعال شش خاصیت الهی دارد که آن ها را مجموعاً (آمشاسپنتا) می‌خواند و این ها عبارتند از:
1- وهومانو ـ روح عقل نیکو که منشاء تمام نیکویی‌هاست و سرچشمه آن اهورمزدا می‌باشد. دانش و عقل دو دختر توأم وهومانو هستند.
2- آشایا روح راستی ـ جزء خواص اهورا ـ مزدا است. پندار و گفتار و کردار نیک مظاهر این حقیقت است. هم‌آهنگی قانون علمی و نظم آن منوط به اینها است.
3- کاشت را یعنی کشور و جامعه فاضله و مورد آرزو. منظور حکومت اهورامزدا در آسمان و در زمین است. بشر می‌تواند با مواهب و هومانو و آشا که در اختیار دارد کاشت را برقرار کند یعنی حکومت آسمان را در زمین بسازد و این کار در اثر کوشش میسر است.
4- سپنتا آرمائیتی یا روح عبادت با خضوع و محبت که متعلق به یک فرد فعال و عاقل است. کسی که به هم نوع خدمت می‌کند خود را مفتخر به الهام این روح می‌داند. عمل نیکو توصیه می‌شود نه تنها به خاطر اثر آن بلکه به علت این که جزء صفات پاک خدائی است.
5- حورواتات ـ یک‌نفر پیرو زرتشت نباید نظافت و پاکی بدنش را فراموش کند ـ سلامت در راه خدمت به اهورامزدا برای او واجب است. برای رسیدن به کمال قوت و صحت لازم و اساسی است.
6- آمراتات ـ یا روح بقا. این هدیه اهورامزدا پاداشی است که برای مبارزه با اهریمن به مردمان داده است. این بقا مشتمل یک زندگی کامل پاک در زمین و سپس بقای در ملک (گورودمن ـ سرزمین سرودها) یا کشور اهورامزدا خواهد بود.
زرتشت به پیروان خود دستور می‌داد که نه تنها در عمل پاک باشند بلکه چهار عنصر زمین را پاک نگاه دارند به این شرح:
1- خاک یا زمین ـ مخلوق اهورامزدا است. باید آن را شایسته زراعت و علف های هرز آن را کند.
2- آب ـ مخلوق اهورامزدا است و باید آن را تمیز نگاه داشت و چیزهای مرده در آن نیفکند.
3- هوا مخلوق اهورامزدا است. آن را ملوث و ناپاک نکنید و بگذارید پاکی حیات‌بخش آن حفظ شود.
4- آتش مخلوق اهورامزدا است. آن را خوراک دهید و بگذارید خانه‌ها و معابد شما را گرم بدارد.
اهورامزدا سه توصیه به پیروان خود می‌کند: راست بگوئید ـ به قول و وعده خود وفا کنید ـ از قرض کردن بپرهیزید.
انگرامینیو یا اهریمن پدر دورغ و نادرستی و بی‌اعتمادی و قرض کردن است. این سه گناه باعث مسرت اهریمن و بقای او در زمین است. برعکس راستی و اعتماد و امانت و آزادی از وام موجب کوتاه کردن عمر بقای او در زمین می‌گردد.
در تمام عمر زرتشت اهمیت پندار و گفتار و کردار نیک را گوشزد نمود.
مدت یک هزار و چهارصد سال دین زرتشت نفوذ خود را بر میلیون ها افراد مستقر نمود و سپس در قرن هفتم میلادی با ظهور دین مقدس اسلام این دین از قدرت افتاد و اقلیتی که به این دین ماندند به هندوستان و سایر نواحی رفتند و امروز در قسمت‌های مرکزی و جنوب شرقی ایران و هندوستان و آسیای جنوبی تعدادی از پیروان زرتشت باقی است. تعداد آن ها در هندوستان شاید بیشتر از یکصد هزار نفر است و مردمانی درست کار و راستگو و با نفوذ هستند. تعلیمات زرتشت قرن ها موجب ایجاد تمدنی درخشان گردید که آثار آن در تاریخ باقی است.