کمک تفکر

گلهای راهنمایی جلد دوم بعد و بی‌بعدی یعنی چه؟

تا آنجا که مشاهدات و وسائل بشر امکان به او می‌دهد خواهد دید که در این برق تفاوتی نبوده و نیست و نخواهد بود و اینها تغییرناپذیرند. معنی واقعی لن تجد لسنهًْ الله تحویلا یا تبدیلا: در سنت‌های الهی تغییر و تحویلی نیست همین است.

حال فرض کنید بشر وسائلی به دست آورد و مثل اقدامات اخیر فضایی به ماوراء جو سفر نمود و به کرات دیگر رفت. خواهد دید که همین برق در همه جای عالم لایتناهی هست منتها هر جا بر حسب مقتضیات عوامل به صورت و شکلی خاص است.

اگر بر حسب مقتضیات تفاوت عوامل و عناصر جزئی، تفاوتی در آن مشاهده شد دلیل نفی اصل موضوع نیست. اما این که قوای بشر محدود است و قوۀ متفکرۀ او نیز حدودی دارد، می‌تواند دنبالۀ رشتۀ فکر را بگیرد و آن را یک خط نامحدودی تصور کند که به دنبال آن برود، پیش بتازد جلو رود و حرکت کند و همچنان این حرکت را ادامه دهد.

باز هم خواهد دید که آنچه دیده همان است یعنی نمونه‌هایی که درک کرده همان‌ها به مقدار بی‌نهایت در عالم وجود دارد و می‌فهمد که از نمونۀ این مشتی که دیده خروارها را هم می‌تواند ببیند و تفاوتی در اصل در بین نیست.