گردش زمان چیست؟
درباره زمان عقاید فلاسفه و دانشمندان مختلف است و هر کس را نظری در این‌باره است و چون زمان در ظاهر از گردش زمین به دور خورشید و توالی شب و روز پیدا می‌شود و عالم نیز لایتناهی است لذا برخی از فلاسفه منکر وجود زمان شده و آن را غیرواقعی و خیالی پندارند و برای آن واقعیت و شخصیت قائل نیستند.
در واقع این مطلب درست است که زمان به علت گردش زمین به اطراف خورشید پدید می‌آید و چون عالم هم لایتناهی و بی‌ابتدا و بی‌انتها است لذا درحقیقت زمانی نیست؛ اما از سوی دیگر می‌بینیم که زمان حقیقتی جاری است که همه موجودات آن را درک می‌کنند.
پس چگونه می‌توان آن را تعریف کرد که مطابق با واقع باشد.
اینک تعریف زمان را که تاکنون به این صورت بیان نشده است می‌گویم:
گردش زمان در حقیقت و واقع به معنی تکامل وترقی و تعالی دانش و درجات علم است که مرتباً در حال پیشرفت است و همین پیشرفت زمان را ایجاد می‌کند. اگر ترقی و تکامل نباشد زمانی در بین نیست چه اگر تکامل نباشد همه چیز درجا می‌زند؛ مثلاً هرگاه بشر اختراعی در ده هزار سال قبل کرده اگر به همان دانش اولیه باقی ماند و پیش نرود زمانی هم نیست. زمان که متوقف شود همه چیز یکنواخت می‌گردد یعنی همان پیه‌سوزی که در هزار سال پیش بود همان است.
پس زمان هنگامی اطلاق می‌شود که ترقی و تعالی باشد و جلو رود و به همین عمل پیشرفت دانش زمان می‌گویند. درست فکر کنید تا دریابید زمان آنی متوقف نیست و دانش هم در حال توقّف نمی‌باشد و در واقع پیشرفت دانش در هر روز بلکه هر ساعت و هر لحظه صورت می‌گیرد و هرگاه دانشمندان توجه کنند تا حدّی متوجه به سیر دانش می‌شوند. حتی فلاسفه‌ای هم که قائل به وجود زمان نیستند وقتی به اصل تکامل نسبی توجه نمایند به این حقیقت اذعان می‌کنند که زمان همان پیشرفت دانش است.