سلسله ‌مراتب کلیات

گلهای راهنمایی جلد اول نه گفتار آموزنده 4. نور دانش

وقتی بخواهیم روی کاغذ نمودار و گرافیک قواعد کلی را ترسیم کنیم بالاخره کثرت به وحدت و کلیات قواعد می‌رسد؛ مثلاً همین اتومبیل را بگیریم. سیستم‌های مختلف ازهم جداست و هرکدام سازمان‌های بخصوصی دارد؛ اما این سیستم‌ها را روی کاغذ می‌آوریم و کلیات مشترک در همه را ترسیم می‌کنیم و به یک وحدت می‌رسیم که به طور کلی مکانیسم اتومبیل باشد. بعد مثلاً طیاره و کشتی و راه آهن را هم در عالم خود ترسیم می‌کنیم و قواعد کلی آن را روی کاغذ می‌آوریم. بعد می‌بینیم مشترکاتی در همه هست که بر همه صدق می‌کند. این مشترکات را روی کاغذ می‌آوریم. بعد کارخانه قند و پارچه‌بافی و سیمان و سایر کارخانه‌ها را یکی یکی روی کاغذ آورده و مشترکات و قواعد کلی مکانیکی آن ها را بیرون می‌آوریم و خلاصه از همه اینها قواعد کلی را خارج می‌سازیم و می‌بینیم مشترکات و کلیاتی هست که بر همه حکومت می‌کند و بر همه صدق می‌نماید.