نقص علم

گلهای راهنمایی جلد اول نه گفتار آموزنده 4. نور دانش

مثلاً هرگاه علم شیمی در بین نباشد یا علم نجوم و هیئت از بین برود یا ریاضیات و هندسه را کنار گذارند یا ادبیات را از دایره علوم بزدایند، هریک از آن علوم نباشند نقص دانش خواهد بود یعنی دانشی که بدون یکی از این رشته علوم باشد دانش کامل خوانده نمی‌شود و آن را باید دانش ناقص نام‌گذاری کرد و وقتی ناقص باشد دانش نخواهد بود زیرا دانش به معنی فهم و کمال مطلوب است. اما وقتی اتحاد دانش بود یعنی: جمیع علوم دست به دست هم دهند و یک وحدت را تشکیل داده و مطابق با زمان پیش بروند تا بتوانند در دنیا تجلّی کرده و به عالم بشریت سودها برسانند و جمیع مخلوقات را نیز مشمول محبت و مراحم سازند.

به طور مثال سود دانش را بر گیاهانی که دسته‌ای از مخلوقات زمینی هستند بیان می‌کنم. هنگامی که در اثر توسعه علوم طبیعی و کشاورزی، کودهای قوی و جدید کشف شده و می‌شود و هنگامی که قوانین تازه برای پیوند زدن و کشت و رشد و نمو نباتات به دست آمده و می‌آید مسلّم است که نباتات نیز از این دانش مترقی سود و بهره خواهند برد. به همین ترتیب وقتی سطح دانش با کمک همه دانش‌ها و دست به هم دادن علوم بالا رفت حیوانات نیز مشمول مراحم آن خواهند بود و در اثر تغذیه بهتر و قویتر و سالم‌تر زندگی شاداب‌تری خواهند داشت. پس دانش نه تنها به بشر بلکه به همه مخلوقات عالم خدمت می‌کند. این را وحدت دانش می‌گویند.