موشکافی و توضیح واضح
اینک سخن متوجه کسانی است که منکر قوه و قدرت و شعور در ماده هستند.
برای این که مطلب خوب روشن گردد و هیچ اشکال و ابهامی باقی نماند و حقیقت عریان نمایان شود روی خود را به جانب افراد دانشمند طبقه مادیون کرده می‌گویم: آن طور که شما استدلال کرده و طبق بررسی هایی که از راه حواس ظاهر و وسایل مادی در جهان مشهود به عمل آورده‌اید به این نتیجه رسیده‌اید که دنیا را ماده به رنگ و شکل و اندازه و هییت مختلف فرا گرفته است. این حقیقتی است که نمی‌توان منکر شد.
اما از شما می پرسم. آیا با قائل شدن به ماده تنها می‌توانیم فکر خود را قانع کنیم که حقیقت جهان را دریافته‌ایم؟ ما می‌بینیم که ماده مرده نیست و متحرک است، زندگی می‌کند، قدرت دارد، شعور دارد. هر کجا که به ماده دقیق شویم فعالیت و نشاط و حرکت در آن می‌بینیم. اتم که به نظر امروز ساده‌ترین موجودات ابتدایی است با قدرتی شگفت‌انگیز در حرکت و جولان است.
این تحرک و قدرت عظیم در هر گوشه، هر سانتیمتر بلکه هر میلیمتر و هر میکرون یا بهتر بگویم در هر ذره و اتمی از این جهان لایتناهی مشهود است و جایی وجود ندارد که از آن خالی باشد.
