بررسی چه نتیجه می‌دهد

گلهای راهنمایی جلد دوم چگونگی وحدت عناصر
ساده ترین بررسی در ماهیت میوه ها به ما نشان می دهد که آنها از عناصر و مواد مختلفی ساخته شده اند و همان موادی که در کرات به کار رفته در میوه هم هست منتها با تناسب مخصوص به خود.

بنابراین بررسی چنین نتیجه می‌دهد که آنچه در عالم موجود است از همین عناصر تشکیل شده است. از این درس چه می‌فهمیم؟

بسیاری مطالب از این حقیقت بر ما روشن می‌شود: اولاً می‌فهمیم که ما می‌توانیم خداشناس و عالم‌شناس باشیم زیرا وقتی دانستیم همۀ عالم از همین مواد به وجود آمده برای شناسایی یزدان و عالم کافی است به هر گوشه بنگریم تا همۀ عالم را بشناسیم، کافی است سنگی را برداریم و تجزیه کنیم، میوه‌ای را درست بررسی نماییم، بشری را مورد موشکافی قرار دهیم تا از همین بررسی همۀ جهان هستی و خدای هستی را بشناسیم. این است رمز خداشناسی.

نکتۀ دیگری که بر ما روشن می‌گردد آن است که این حقیقت در مغز ما تجلی می‌کند که در سراسر عالم لایتناهی به طور قطع و یقین یک گوشه یا محلی نیست که مخفیگاه یا محل پنهان کردن عناصر ناشناخته و عوامل دیگری باشد که خارج از دید و شناخت ما گردد زیرا اگر چنین فکری کنیم آن وقت تشکیلات وحدت عالم به هم می‌خورد، آن وقت نمی‌توانیم برای عالم یک وحدت، یک نقشه، یک طرح و یک حقیقت قائل باشیم. آن وقت است که عوامل مرموزی در فکر تجلی می‌کند که فکر وحدت را به هم می‌زند و شرک حقیقی و واقعی این است نه این که شرک فقط آن است که یک بت گلی و چوبی مصنوع بشر را شریک خدا بشمارند.

پس دانستیم که عالم هرچه هست از همین عنصرها تشکیل شده که خداوند قادر مطلق و لایزال از خزانه لایتناهی خود بی‌دریغ به مخلوقات به مقادیر معین و مشخص بخشیده است و معنی لطف و محبت و بذل و بخشش واقعی همین است.