سنجش کلام با تفکر

گلهای راهنمایی جلد دوم سخن گفتن بجا
هر عاقلی که کاری انجام می‌دهد در راه عملی ساختن هدفی معین است حتی این اشخاص که به نواحی قطبی سفر می‌کنند از عمل خود منظوری دارند. چرا بشر بدون منظور و مقصود سخن بگوید؟

او کلام خود را با فکر توانا می‌سنجد و قبل از این که بر لب آورد، درست دربارۀ آن فکر می‌کند و آن را سبک و سنگین می‌سازد و کلیه روش‌های تدبیر و خرد را دربارۀ آن اجرا می‌کند و وقتی کلام بر زبان جاری می‌سازد که از کلیۀ بوته‌های آزمایش عقل و تدبیر بیرون آمده باشد. آنگاه با بصیرت سخن می‌گوید یعنی خوب می‌نگرد که این کلام مثل تیری که به هدف معینی زده شود برای چه هدفی در نظر گرفته شده است. او تیر را به طور هرز با چشم بسته و کورکورانه رها نمی‌سازد بلکه برای آن هدف در نظر می‌گیرد.