9. موضوع پاداش و جزا در عالم برزخ
و اما پاداش و جزا این است که پس از مرگ به خواست پروردگار فیلم زندگی انسان در مقابل خلق خدا و مقدسین و موجودات نمایش داده میشود. اگر در دنیا اعمال خوبی کرده از آن شادمان و مفتخر است و اگر رفتار زشت و شرمآوری داشته از آن خجل و شرمنده است؛ مثلاً فرض کنید شخصی عیال خود را به دست رفیقش سپرده ولی رفیق در غیاب دوست به وی خیانت کرده و هنگام بازگشت از سفر در مقابل سوءظن و اتّهام وی قسم خورده که کار بدی نکرده است.
در نمایش پریسپری همان عمل را انجام میدهد و همان سوگند را در مقابل همه میخورد بدون اینکه راه فراری داشته باشد. ببینید چه شرمساری و خجلت عظیم نصیب وی میگردد. هرچه میخواهد بگریزد میسر نخواهد بود.
و اما پس از آن همه خجلت و سرافکندگی در حالیکه فیلم زندگیش مرتباً نمایش داده میشود عمل نیکی هم از او سر زده. اینجا تاحدّی شرمندگی وی جبران میشود و نفسی به راحت میکشد تا دوباره عمل نیک یا زشتی نمایش داده شود.
وای به حال کسی که تمام افعالش زشت است و شرمآور، و خوشا به حال کسی که همه کارهایش قابل تحسین و تقدیر است. چه پاداشی از این بالاتر و برتر و چه جزایی از آن سختتر و خردکنندهتر میتوان یافت؟ شاعر میفرماید:
در آتشم بیفکن و نام گنه مبر | کاتش بگرمی عرق انفعال نیست |