53 - سیزدهم - حس عکس العمل و دفاع

حس عکس‌العمل و دفاع - تمام حیوانات و نباتات و همه موجودات برای بقای زندگی احتیاج به این حس دارند. در عکس بالا خرس قطبی در حال دفاع از سگ های وحشی و در عکس پایین فرار گراز از شیر را می بینید.

اثر آن اقدام در موقع خطر یا انجام امری در قبال پیش آمدها است. عمل به آن اغلب بدون تفکر انجام می‌شود چنانکه دست به آتش نزدیک کنند خود به خود کشیده می‌شود.

صبر جزء این حس است و یک قوه دفاعی منفی است که در پیش آمدها اتخاذ شده. خشم عکس‌العمل این حس است و دفاع شدید و قوی می‌باشد. استقامت و پایداری هم مثل صبر جزء مدافعات منفی است.¹

شهامت و شجاعت نیز از فروع آن است که شخص برای دفاع از خود بدان متوسل می‌شود.

انتقام و کینه هم جزء‌ همین حس است. یک نکته که شایان توجه و تذکر می‌باشد آن است که حس انتقام نه تنها نسبت به غیر عمل می‌کند بلکه نسبت به خود شخص هم عمل می‌نماید چنانکه هرگاه کسی کار بدی انجام داد خود او بدون اینکه بداند بلایی برای خود تهیه می‌کند و به این لحاظ است که دیده می‌شود انسان اغلب در مدت کوتاهی پاداش خیر یا جزای عمل خود را می‌گیرد.

این انتقام بدون اراده اشخاص و در واقع به جبر انجام می‌گیرد.

مردم این موضوع را تا حدی حس کرده‌اند ولی قواعد آن را نمی‌دانستند. این مطلب در ادبیات تمام دنیا کم و بیش منعکس است و در ادبیات فارسی از آن بسیار یاد کرده‌اند.

بنابراین باید دانست که بدون تردید حس انتقام شخصی وجود دارد و دیر یا زود حتماً انتقام مزبور عملی می‌شود و علامت آن این است که هرگاه کسی عمل زشتی مرتکب شود تا مجازات آن را نبیند آرام نخواهد شد و روی همین اصل است که دیده شده مجرمین از شدت ناراحتی که بعد از عمل در خود حس می‌کنند با خواهش و التماس تقاضای مجازات خود را می‌نمایند.

اینک باید دنیا این اصل را متوجه شود که حس انتقام شخصی نسبت به خود نیز وجود دارد و جزء حس های عکس‌العملی است.

غم نیز شعبه ای از دفاع است که حصول آن انسان را وادار می‌کند که برای کارها چاره ‌جویی کند و وضع دفاعی پیش گیرد.

در واقع گرفتاری ها‌، فشارها، ناملایمات و انواع و اقسام صدماتی که در زندگی انسان روی می‌آورد همه در اثر کارهای خلافی است که ما در زندگی کرده‌ایم و دیدن این ناملایمات عمل«حس عکس‌العملی» است که می‌خواهد آن آثار را از بین ببرد و ما را اصلاح و تأدیب گرداند و به همین لحاظ است که پس از ناراحتی و فشار انسان فرح و انبساط در خود احساس می‌نماید چنانکه قرآن فرماید:

فانّ مع العسر یسرا ثم انّ مع العسر یسرا ( سوره ٩٤ آیه٥ و ٦) همانا که به همراه سختی آسانی است .

به طورخلاصه فشار غم به طور آشکار این است که پس از پریشانی انسان به فکر تقلا و چاره‌جویی می‌افتد و اثر پنهان آن همان عکس‌العمل انتقام شخصی است که بیان گردید.

امیدواری نیز جزء همین حس است و برای آماده کردن شخص به مقابله و مقاومت با پیش آمدهای زندگی به کار می‌رود. اثر آن این است که شخص پس از اتفاقات نامساعد نیز فعالیت را از دست نمی‌دهد.

ترس نیز جزء این حس است که در موقع نداشتن وسیله دفاعی شخص را وادار به فرار می‌کند که فرار خود یکی از وسایل دفاعی است.

• دیدگاه ها