دین یهود
دین یهود دیانت قوم اسرائیل یا یهودیان دنیا است و در حدود چهار هزار سال به موجودیت خود ادامه داده است هر چند تعداد پیروان آن نسبت به سایر ادیان خیلی کم و در اقلیت است (در حدود 23 الی 26 میلیون بطور کلی). در عین حال که دین یهود مخاطب به همۀ نژادها و ملت ها است و پیامبر آن اولوالعزم می‌باشد ولی در عمل منحصر به قوم اسرائیل گردیده است. دین یهود تبلیغی نیست و پیروان آن در نظر ندارند سایر مردم را به دین خود درآورند ولی در عین حال دین خود را جهانی می‌دانند.آن ها معتقدند که روزی خواهد رسید که شناسایی خدا بر حسب این دین مانند هجوم آب اقیانوس به زمین جهان را می‌گیرد. می‌گویند نمی‌خواهیم دیگران را یهودی کنیم ولی می‌خواهیم یهودیان به دین خود پای‌بند باشند و ما سرمشق حفظ میراث اجدادی خود باشیم.
بدیهی است که منبع یهودیت در تورات باید جستجو شود. اما فعالیت این دین منحصر و محدود به کتاب دینی «توراه» بالاخص، کتاب پیامبران و نوشته‌های دینی نبود. بعداً میشنه و گمارا با تلمودهای اورشایمی و بابلی و نوشته‌ها و آثار فلاسفه و شعرا و مفسرین قرون وسطی و معاصر بر ادبیات این دین افزوده است.
دین یهود یک دین افکار و آرمان است. به علاوه تشریفات خاص دینی که در کنیسه‌ها و سیناگوگ ها عمل می‌شود دارد هر چند برخی از فلاسفه آن وجود این تشریفات و لزوم آن را منکر شده‌اند (از قبیل موسی مندلسون و موسی میمونی) اما مسلم است که برخی آداب هست که صدها سال است در نظر یهودیان سینه به سینه محترم و مطاع بوده است و می‌توان آن را ادامه‌ای از زمان خود حضرت موسی (ع) دانست.
در دین یهود وحدانیت خدا مسلم است. می‌گوید: «ای اسرائیل بشنوید که خدای ارباب و آقای ما یکی است.» درباره این توحید مفسرین زیادی از سلیمان بن جبیرول که افلاطونی بود و میمونی که ارسطویی بود تا اسپینوزا فیلسوف معاصر و انیشتین عالم بزرگ که همه یهودی بودند وجود دارد. به عقیده هرمان کهن و اروین ادمان دو فیلسوف جدید یهودی «دین یهود کاری به نشوء و ارتقاء و تکامل عالم که مخالف با تعلیماتش باشد ندارد و دنیا را به وضعی که هست دارای یک خدا، یک قانون اخلاقی و یک بشریت می‌داند.»
دربارۀ بشر به آفرینش آن جز در چارچوب بیان تورات کاری ندارد و به رفتار و اخلاق او می‌پردازد و می‌گوید بشر باید در اخلاق شبیه خدا باشد. بشر را ماشین نمی‌داند بلکه آن را آزاد می‌شمارد.
درباره بقای روح موافق است و مزامیر داود که سرودهای لطیف شاعرانه است به این حقیقت بعد از مرگ زیاد اشاره می‌کند.
دیگران بر قوم اسرائیل خرده می‌گیرند که خود را مردم برگزیده می‌دانند ولی خودشان این را چنین می‌گویند که «خدا ما را برگزید برای این که ما خدا را برگزیدیم و در اثر توجه به‌خدا خدا به ما توجه کرد. ما سر برتری خود را در علاقه به انجام تکالیف و وظایف خود می‌دانیم. بشر از لحاظ روح باید تفوق یابد نه جسم.»
یهودیان منتظر ظهور فرد بزرگی هستند که او را «مسیا» می‌نامند که معنی آن در عبری «تدهین شده» می‌باشد ولی در یونانی و ادبیات مسیحی مسیا را مسیح ترجمه کرده‌اند در حالی که یهودیان عقیده دارند هنوز مسیا نیامده است. در طول تاریخ اسرائیل بسیاری کسان ادعای مسیا بودن کرده‌اند ولی پذیرفته نشده است. یهودیان روشن‌فکر ظهور مسیا را به نام مخصوص قائل نیستند بلکه منتظر ظهور دورانی مسیایی هستند که در آن آرمان ها و آرزوهای مژده داده شده عملی شود و صلح و برادری و آرامش در زمین مستقر گردد. یهودیان بی‌تعصب مسیح را به عنوان یکی از پیامبران اسرائیل قبول دارند. قوم یهود نسبت به سایر ادیان نظر عناد شدید ندارند و هر دینی را برای هدایت قوم خود خوب می‌دانند و دین یهود را هم برای قوم اسرائیل مناسب می شمارند. آن ها دین را از حکومت و دولت کاملا جدا می شمارند.
یهودیت تنها دین نیست بلکه نوعی تمدن و آداب هم هست. یهودیان خانواده را مقدس و مالکیت فردی را محترم می‌دانند. با هرگونه زور و فشار مخالفند. در خانواده شنبه را مقدس می‌دانند و مادر خانواده موظف به حفظ احترام چراغ و نور است. پدر بر روی نان و شراب دعا می‌خواند و خاخام یا کشیش خانوادگی دعا و شکر را انجام می‌دهد. بچه‌ها سرود سبات یا شنبه را می‌خوانند. در اعیادی نظیر فصح ـ فطر ـ هانوکاپوریم ـ پاسوور ـ مراسم و آداب خاصی در خانواده اجرا می‌شود که از قرن ها پیش نسل به نسل حفظ شده و امروز هم برقرار است.
اعیاد زیر در کنیسه‌ها و سیناگوگ ها انجام می‌شود ـ عید ابتدای سال ـ عید کفاره ـ عید سه زیارت ـ عید میوه‌بندان یا سایه‌بان ـ عید پنجاهه (پنجاه روز قبل از فصح) تعطیلات ماکابی و پوریم که یادگار آزادی یهودیان به دست کورش است. مسأله حفظ حرمت شنبه با دقت رعایت می‌شود و چنان که روحانی بزرگ یهود (احدحاآم) گفته است: «درست است که اسرائیل سبات را ساخت ولی سبات اسرائیل را حفظ کرده.» که نشان‌دهنده علاقه آن ها به حفظ آداب دین است. امروز طبقه متجدد یهودیان با اغلب این تشریفات مخالفند و مانند سایر ادیان شکافی بین طبقه جدید و قدیمی افتاده است.
زبان قدیم عبری (نه زبان یدی که مخلوط آلمانی با حروف عبری بود) یعنی زبان تورات امروز با این که عملا در بین یهودیان پراکنده در کشورها متروک گردیده ولی سعی به زنده ساختن آن می‌کنند.